KISAH MAHABARATA

 

KISAH MAHABARATA

 

Asal-Usul Krajan Hastinapura

Awal kedadean saka ketemune antara raja Duswanta lan Sakuntala. Raja Duswanta iku raja agung saka kerajan Chandrawangsa karo ngrupakne turun saka Yayati, dheweke nikah karo Sakuntala awit dhawuh saka Bagawan Kanwa sing banjur nduwe putra kang dijenengi sang Bharata. Raja Duswanta banjur mbangun pamarentahan kang diwenehi jeneng Hastinapura.

Sakwise kuwi, sang Bharata nduwe putra, Sang Hasti. Kabeh  raja saka Hastinapura uga turunan saka sang Hasti. Saka keluarga Hastinapura kesebut, lair sang Kuru sing nguwasani lan nyucikake daerah sing amba banget utawa sing dikenal karo Kurukshetra.

Jero Dinasti Kuru, laira sang Pratipa sing dadi bapak saka prabu Santanu sing dikenal dadi leluhur saka para Pandawa lan Kurawa. Prabu Santanu dhewe iku raja sing paling mahsyur saka garis turun sang Kuru sing asale saka Hastinapura. Dheweke rabi karo dewi Gangga sing dikutuk kanggo mudhun menyang bumi.

 

Laire Bisma

Nalika iku, sawijining raja kang asma Mahabima, turunane Bathara Surya, bali menyang kahyangan sakwise nganakake upacara Aswameda lan Rajasuya. Para dewa lan Dewi Gangga sowan madhep marang Bathara Brahma. Ujug-ujug ana angin kenceng kang gawe kaine Dewi Gangga kabuka saengga samparane katon. Para dewa nunduk ora wani mandeng, kajaba Mahabima. Mahabima wis nglakokake tumindak sing ora becik kanggo penduduk kahyangan. Banjur dheweke lan Dewi Gangga dikutuk mudhun menyang bumi.

Ing bumi Dewi Gangga ketemu karo Prabu Santanu, banjur nikah. Kalorone diparingi 7 anak, ning kabeh anak kesebut dikelemke marang sang dewi ing kali Gangga kanthi alasan menawa kabeh anak kesebut wis kena kutukane.

Nanging, anak sing nomer-7 bisa dislametake dening prabu Santanu lan banjur diwenehi jeneng Dewabrata. Sakwise kedaden kesebut, akhire dewi Gangga lunga ninggalake prabu Santanu, bali menyang kahyangan. Sakwise Dewabrata dewasa, owah jeneng dadi Bisma. Dheweke nglakoke supata/ janji bhishan pratigya (supata kanggo membujang salawase lan ora arep marisi tahta bapake). dheweke nglakoke hal kesebut amarga ora pengen dheweke lan kabeh keturunane mungsuh karo putra saka Satyawati, (embok tiri saka Dewabrata).

Sakwise ditinggal lunga saka Dewi Gangga, akhire sang prabu dadi duda. Pirang-pirang taun sakbanjure, Prabu Santanu nikah maneh karo putrine Dasabala, sawijining nelayan, sing nduwe jeneng Dewi Satyawati (uga kasebut Gandhawati utawa Durgandini). Saka raben kesebut, diparingi loro anak yang sing diwenehi asma Citrānggada dan Wicitrawirya.

Kasiar kabar yen ana sayembara ing kerajaan Kasi kang rajane Raja Kasindra. Sang Dewabrata/Bisma lunga menyang kerajan Kasi kanggo meloni sayembara. Bisma menangake sayembara kesebut lan kasil nggawa balik telung putri sing nduwe jeneng Amba, Ambika lan Ambalika sing banjur digawa mulih kanggo dirabekne karo adhi-adhine.

Amarga Citrānggada wis seda, banjur Ambalika lan Ambika nikah karo Wicitrawirya. Dene Amba tresna marang Bisma, nanging Bisma ora gelem nampa katresnan saka Amba amarga wis kaiket dening sumpah kanggo membujang salawase. Marga saka usaha kanggo njaga Amba saka awake, ora sengaja panah Bisma kaprucut sing pungkasanipun nembus dada Amba. Sakwise sedane Amba, Bisma ing katresnan mangerténi ing liyawektu Amba bakal reinkarnasi dadi pangeran sing duwe ciri feminin, yaiku anak Prabu Drupada sing jenenge Srikandi.

Lan sedane Bisma mengko uga ing tangan Srikandi kang mbantu Arjuna ing perang gedhe ing Kurukshetra. Citrānggada gugur nalika perang, banjur digantèkaké déning seduluré jenengé Wicitrawirya. Nanging, Wicitrawirya piyambak uga tilar donya ing umur enom lan wis ora duwe keturunan. Banjur dewi Satyawati ngirim garwa nomer kalihipun Wicitrawirya (Ambika lan Ambalika) supaya ketemu Resi Abiyasa kanggo njaluk keturunan. Satyawati ngirim dewi Ambika menyang Resi Abiyasa ing bale upacara.

 

Laire Drestarastra, Pandu, lan Widura

Sawise Ambika njaluk menyang bale, weruh pasuryane Resi Abiyasa kang gedhe karo mripate metu cahya murub. Mangkono nggawe Ambika nutup mripate kaya ing kabèh upacara, lan ndilalah Ambika nglairake putra kang mripate wuta lan dijenengi Drestarastra.

Sawisé iku, kanggo ngunjungi Resi Abiyasa, Ambalika menyang bale upacara kaya Ambika. Nanging dheweke mripate melek supaya anake ora bakal lair lamur kaya anak saka Ambika (Drestarastra). Mulane, Ambalika supaya melèk nganti upacara iki rampung, nanging sawise upacara, dadi bulak banget amarga sajrone upacara ora nutup mata. Sesampunipun, lair Pandu (putra Ambalika), lair bulak utawa pucet. 

Drestarastra lan Pandu uga duwe sedulur jenenge Widura. Widura dadi anak saka Resi Abiyasa karo dayange Ambika lan Ambalika sing jenenge Datri. Nanging, nalika upacara iki, Datri dikon  njupuk panggonan tapi malah mlayu metu saka bale amarga ora kuat ndeleng pasuryane Resi Abiyasa sing wis mencorong  lan pungkasane dheweke tibo, saengga anak (Widura) sing lair saka Datri duwe sikil cacat.

Drestarastra, Pandu lan Widura diasuh lan dididik dening Bisma jumbuh karo derajat kasatriaan supaya mbesuk dadi satriya utama. Amarga Drestarastra lair kanthi mripat sing wuta, mula tahta Hastinapura diwenehake marang Pandu kanthi gelar “Pandudewanata Binatara Nyakrawati Mahadiningrat”.

 

Laire Pandhawa lan Kurawa

 Banjur Pandu nikahi Dewi Kunti putrine Prabu Kuntiboja saka krajan Mandura. Sawisé iku, Pandu nikah maneh karo dewi Madrim adike Prabu Salya saka krajan Madra. Sawijining dina Prabu Pandu pengen berburu karo ngajak bojo-bojone. Nanging amarga kesalahan  nalika berburu, dheweke malah manah kidang sing lagi nindakake katresnan. Kidang iku banjur nyumpahi Pandu, bilih Pandu ora bakal bisa maneh ngrasakake kabungahan sesambetan karo kakawinan, yen dilanggar, Pandu bakal ketemu marang pati. Sawise iku, pungkasane kidang iku seda lan ganti wangun asline dadi sawijining pandita kang aran Pandhita Kimindama.

Amarga kaweden marang kutukan mau, Prabu Pandu ngajak bojo-bojone nyenyuwun marang Sang Hyang Widi supaya bisa diwenehi keturunan. Banjur Kunti, nyeritakake kanugrahan kang diwenehi dening Resii Druwasa sing mara marang kerajaane bapakne. Anugerah kuwi mantera kanggo ngundang para Dewata supaya oleh karunia awujud putra. Banjur Pandu  ngutus supaya Kunti ngundang Dewa Dharma. Saka iku banjur lair Yudistira sing duweni kepribadian kang wicaksana.

Sawise setaun, Pandu  ngutus Kunti maneh supaya ngundang Dewa Bayu, yaiku dewa sing paling kuat ketimbang dewa-dewa liya. Saka Dewa Bayu lair Bhismasena sing gagah perkasa. Bhismasena duwe kakuwatan kang ngluwihi saka kakuatane dewa Bayu. Taun sabanjure Pandu ngutus Kunti nglairake anak maneh. Kunti banjur ngundang Indradewa, Dewa sing paling termasyhur antara para Dewa. Banjur lair Arjuna sing dilairaken dadi pahlawan sejati uga nyekel teguh ajaran kebeneran.

Pandu isih pengen Kunti ngundang dewa maneh, sanadyan wis diwenehi putra-putra kang sempurna. Nanging mantra kuwi ora oleh di gunakaken luwih saka kaping telu. Amarga iku, Pandu sedih. Banjur Kunti ngajarake mantera kuwi marang Madri, yaiku bojone Pandu kang kapindo. Banjur Madri nglaksanaken niate kuwi, dheweke ngundang Sang Kembar tabib para dewata Ashwin Kumar. Lair anak Madri saka dewa Ashwin yaiku Nakula Sadewa kang duweni kawanian ingkang gedhe  lan kawicaksanaan.

Raden Dhestarastra krama karo dewi Gendari. Bareng karo laire Bhismasena, dewi Gandhari nglairake 99 anak lanang lan 1 nglairake anak wadon, ing antarane Duryudana, dursasana, dursilawati, Durmuka, Durmaganti,Citraksa, Citraksi, Kartamarma lan isih akeh meneh. Gandheng cacah satus mula diarani Sata Kurawa. Bala kurawa iku racake duwe watak dengki, srei, jail, methakil, daksiya sapadha-padha. Sing diagungake tumindak dursila.

Rikala Duryodana lair Raja Dhristrata oleh firasat sing ora apik. Deweke ngrembug bab kuwi karo Widura adine sing lair saka dayang ibune. Widura ngendika yen kelairane Duryodhana ngawali kadadean sing paling ngeri nimpa kaluwargane yaiku ilange dinasti Kuru. Raja Dhristrata ora peduli firasat lan maknane sing dikandakake dening Widura.

Sawise urip cukup lan seneng sasuwene 15 taun luwih, Kunti lan putra-putarne mlaku-mlaku ana ing alas, Pandu lan Madri ditinggal ana ing Ashram. Amarga wis suwi ora nglakoni hubungan, Pandu weruh ayune rupane Madri dheweke lali karo kutukane sepasang Rishi sing dipanah rikala awujud rusa, sadurunge nglakoni hubungan karo bojone, Pandu mati.

Madri sedih banget amarga kadadean iku. Dheweke nyalahake awake dhewe kang ora bisa nahan nafsu suamine supaya ora nglakoni hubungan karo deweke sing ngakibatake Pandu mati. Madri banjur melu bakar awake bareng karo pembakaran layone Pandu. Kunti luwih mikirake nasibe anak-anake lan milih balik ning Hastinapura kaliyan Para Pandawa. Banjur Pandhawa lan Kurawa diasuh bareng dening Bisma lan diajar elmu-elmu kasatriyan.

 

Pandawa Lan Kurawa Meguru Durna

Sawise Pandawa lan Kurawa meguru marang Begawan Krepa, sabanjuremeguru marang Begawan Durna, ipenipun Krepa. Caritane mangkene. Begawan Durna iku putrane Resi Baratwaja.Sawijining wektu Durna karo putrane kang namane Aswatama tumuju menyang nagara Pancala bakal nemoni kadang sumitrane Sucitra, kang saiki jumeneng nata ing Pancala. Durna ora ditampa malah kapulasara (dianiaya) dening Patih Gandamana nganti rusak sarirane. Kanthi nggawa lara atine, Durna mbacutake laku bakal nemoni ipene KrepaGajahoya. Ing samadyaning laku kepanggih karo Pandawa lan Kurawa kang lagi dolanan yen jaman saiki bal-balan. Ndilalah bal sing dingo dolanan kecegur sumur, lan ora ana kang wani njupuk. Kanthi pitulange Durna, bal isa dijupuk kanthi jemparing saka alang-alang. Para Pandawa lan Kurawa padha kaget lan ngalembana kasektene Durna. Bab iku diaturake marang Bisma. Miring aturiku Bisma seneng banget jalaran pancen lagi golek guru kang linangkung, mulaDurna ditimbali sarta kadhawuhan anggladhi Pandawa lan Kurawa supaya mundhak kaprigelan jurit lan wawasane. Durna saguh paring piwucal, nanging kanthi bebena suk yen wis pinter ora kena nulak kabeh pamundhute Sang Durna. Pandawa lan Kurawa ora wangsulan, mung Arjuna dhewe kang nyaguhi. Bareng wis sawetara wektu, kabeh padha prigel olah kanuragan lan kawruh apa wae, semono uga bab kang sinandi. Bima lan Duryudana pinter. Bima lan Duryudana prigel ngginakaken gada, Nakula lan Sadewa prigel nggunakake pedhang. Yudhistira prigel perang kanthi numpak kreta, Aswatama prigel ing guna beksi (obat-obatan), Arjuna prigel jemparing. Anaing pandadaran siswa Sokalima, Bima tandhing yuda karo Duryudana, semono uga Arjuna tandhing Karna, sanyatane kabeh padha digdayane. Sawijining dina Durna kepengin males lara atine marang Drupada kang rikala semana gawe serik atine. Kabeh satriya diklumpukake, supaya ngrangket Drupada minangka tandha bektine marang Guru. Para Kurawa ndhisiki nyerang, nanging isa dikalahake.Genti para Pandawa kang nyerang,wusanane Drupada isa dirangket urip dening Arjuna, kang sabanjuredipasrahake marang Durna.Gandheng Drupada kalah, Nagara Pancala separo sisih lor dijaluk Durna, dene sisih kidul diprenah Drupada.

Sadurunge Prabu Pandhudewanata seda meling karo Raden Destharastra supaya Ngastina besuk dipasrahake Pandhawa yen wis pada gedhe. Nanging Raden Destharastra mblenjani janji. Kraton dipasrahake marang raden Duryudana putrane sing gedhe dewe.

Pandhawa ora narimakake banjur njaluk baline kraton Ngastina. Prabu Duryudana sak sedulur cukeng ora gelem masrahake. Gandheng Kurawa kenceng ora gelem diajak apik-apikan, wusanane kapeksa Pandhawa ngrebut Kraton Ngastina sarana perang. Perange Kurawa lan Pandhawa mau diarani perang Barathayuda.

Pandhawa lan Korawa kalebu loro kelompok kanthi sifat sing beda-beda kalebu saka leluhur sing padha, yaiku Kuru lan Bharata. Korawa (khususe Duryodana) minangka licik lan tansah iri ati karo kaluwihane Pandhawa. Pandhawa pribadine tenang senajan sering dilarani dening sepupune. Dretarastra, nresnani banget putera-puterane. Hal kasebut nggawe dheweke asring diasut dening ipare yaiku Sangkuni, karo putera kesayangane yaiku Duryodana, supaya bisa ngidini nggawe rencana jahat kanggo numpas para Pandhawa.

 

Prastawa Bale Sigala-gala

Bola-bali Kurawa nggawe cara utawa ngreka supaya Pandhawa bisa mati. Nanging Pandhawa tansah pinaringan slamet saka Pangeran awit saka sakabehing paekane sadulur-sadulur nakndulure iku mau. Rumangsa kentekan cara anggoné arep nyirnakake Pandhawa lan Ibune, ing sawijining dina Duryudana sowan marang ramane ya iku Prabu Drestarasta.

Ature Duryudana, “Dhuh Kanjeng Rama, jejimat kula, pepundhen kula inggih sesembahan kula sakadang ing Ngarcapada. Pawartos ingkang kula rungu, kawula ing Astina badhé marak sowan wonten ngarsanipun Kanjeng Rama, monjuk atur prekawis wisudhanipun Adhimas Yudhistira jumeneng nata ing Astina, nggentosi kalenggahanipun Paman Prabu Pandhudewanata, jer samangke pun adhi kadang Pandhawa sampun ngancik diwasa. Manawi pawartos punika nyata, lajeng kados pundi kawontenan kula sakadang mangke. Boten sanès, kula lan kadang Kurawa sadaya badhé dados reh-rehanipun kadang Pandhawa. Pramila awit saking punika, manawi kepareng kadang Pandhawa badhé kula sirnakaken kemawon.”

Krungu ature putrane mau (Duryudana), Prabu Drestarastra sakkal njegreg kaya tugu, sapandurat ora bisa paring pangandika. Sawisé sareh sawatara Prabu Drestarstra lagi bisa paring wangsulan. Prabu Drestarastra ora sarujuk panyuwunane Duryudana sasedulur, awit panyuwunan kuwu nalisir saka watak utama lan nyimpang saka darmaning satriyatama.

Duryudana sasedulur ora manut pituture ramane, Prabu Drestarastra. Kanthi sesidheman Duryudana utusan salah sawijining abdi kang banget dipercaya, kadhawuhan nggawe bale pasanggarahan ana ing dhusun Waranawata, dhusun kang asri kang mapan ana ing sangisoring gunung, cedhak alas. Bale mau digawé saka pring petung kang ing sajerone diiseni dammar. Mula katelah kanthi sebutan bale sigala-gala, tegesé bale kang isiné gala.

Sawisé bale iku dadi, kanthi ulat manis Duryudana dhawuh  marang Yudhistira seduluré, kautus ameng-ameng ana ing padhesan saperlu golèk undhaking kawruh minangka sangu kanggo jumeneng ratu ana ing Astinapura. Amrih bisa mangerteni watak wantune kawula cilik ing padhusunan Pandhawa sakadang lan Ibune kadhawuhan masanggrah ana ing bale pasanggrahan, ing sawatara wektu. Pandhawa ora nduwé rasa cubriya marang pangandikane sadulur tuwané.

Bareng wis siyap sakabehe, lan nyuwun pamit uwa Prabu Drestarastra, marang paman Arya Yamawidura, lan Eyang Resi Bisma, Pandhawa sakadang lan Ibu Dewi Kunthi budhal lelana brata. Kanggo samudana, Suyudana utusan abdine kang aran Purocana, kautus ndherekake lungane Pandhawa sakadang, uga kadhawuhan ngladeni dhahare.

Ing sawijining dina, nalika Pandhawa sakadang lagi ngaso ana ing bale pasanggrahan, ana utusan saka paman Arya Yamawidura kang sowan, arane Kanana. Ature Kanana manawa kadang Pandhawa kudu  ngati-ati, awit mbesuk ing malem tanggal 14 wulan iki Purocana kautus Duryudana ngobong bale pasangganggrahan. Kuwi ditindakake nalikane Pandhawa sakadang lan Ibune nedheng-nedhenge sare. Nanging Pandhawa dijaluk ora susah was sumelang lan kuwatir, awit Kanana bakal nggawekake trowongan sinandhi minangka dalane Pandhawa sakadang ucul saka pasanggrahan iku.

Ing dina kang wis ditemtokake, Pandhawa ngajak kembul dhahar bebarengan karo Purocana. Nalika samana Purocana ilang kaprayitnane. Anggoné mangan keladuk akèh, kepara nganggo inum-inuman ndem-ndeman. Purocana mendem  tenan, banjur nglumpruk kaya raseksa mati. Ing wektu iku, Pandhawa banjur ngobong bale pasanggrahan. Nalika geni murub ngalad-alad, Bima minangka panenggaking Pandhawa, mbopong sadulur-seduluré lan ibune, kapondhong mlayu metu liwat trowongan sinandhi, wusana njedhul ana ing satengahing alas. Pandhawa slamet, luput saka bebeya awit paekane kangmase ya iku Duryudana.

Kacarita ing nagara Astina krungu pawarta ature kawula padhusunan bab bale pasanggrahan kang kobong ing wayah wengi. Prabu Drestarasta lan Resi Wara Bisma krungu pawarta mau penggalihe sungkawa, ora bisa ngampet  nganti netesake eluh. Tumrape Arya Yama Widura mung gumujeng ing batin, awit dhèwèké mangerteni kabèh sejatine kedadeyan ing Waranawata. Déné Suyudana lan adhi-adhine padha bungah-bungah jejogedan awit rumangsa wis ilang klilipe.

Bima lan Bojo-bojone

Nalika metu liwat trowongan, Pandhawa dibimbing dening garangan putih minangka jelmaan  saka Sang Hyang Antaboga tekan bumi lapisan ke-7 kang arane Sapta Pratala. Ing kene Bima banjur kenal lan dinikahake karo putri Sang Hyang Antaboga sing jenenge Dewi Nagagini. Saka pernikahan  kasebut dheweke duwe putra kang diarani Antareja sing dadi salah sawijining ahli perang.

Sawise para Pandhawa ninggalake kayangan Sapta Pratala, dheweke mlebu alas. Ing tengah  alas,  para Pandhawa ketemu karo Prabu Arimba sing kalebu putra saka Prabu Tremboko sing wis dipateni dening Prabu Pandu amarga dihasut Sengkuni. Ngerti asal usul para Pandhawa, Prabu Arimba banjur arep mateni Pandawa, tapi kalah lan pungkasane dheweke gugur ing tangane Bima.

Ananging Adike Prabu Arimba ora lara ati marang Bima. Sadurunge mati Prabu Arimba nitipake adike yaiku Dewi Arimbi menyang Bima. Arimbi sing wujude rakseksi, gawe Bima nolak rasa tresnane. Banjur Dewi Kunti sing ndeleng katresnan saka Dewi Arimbi, "Duh ayune, bocah iki…" Ora let suwe, Dewi Arimbi sing maune elek rupane, owah dadi ayu banjur Bima gelem nikahi Dewi Arimbi. Pasangan iki pungkasane duwe putra sing ahli perang ing udara sing dijenengi Gatotkaca. Gatotkaca mengkone diangkat dadi raja ing Pringgandani dadi pengganti pamane, Prabu Arimba. Bima uga duwe putra sing ahli perang ing banyu, yaiku putra Bima karo Dewi Urangayu, putri saka Hyang Mintuna, dewa penguasa air tawar. Putra iki dijenengi Antasena.

Sayembara Drupadi

Sakwise nglewati alas gung liwang liwung, Pandhawa tekan ing Kerajaan Panchala. Ing kene kesiar kabar yen Raja Drupada nganakake sayembara gawe Dewi Dropadi. Sayembarane yaiku sayembara jemparing nganggo busur Gandiwa, warisane krajan Duhyaputra. Busur iki ora bisa diangkat dening sembarangan wong. Prajurit 1000 wae durung mesthi bisa ngangkat busur iki.

Karna menang ing sayembara kasebut, tapi ditolak dening Dropadi. Pandhawa melu ngadhepi sayembara iku, nanging padha nganggo busana kaya kaum brahmana.

Pandhawa melu sayembara kanggo njupuk limang jinis sayembara, Yudistira kanggo menangake sayembara filsafat lan tatanegara, Arjuna yen entuk menangake sayembara senjata Panah, Bima menangake sayembara Gada, lan Nakula - Sadewa yen entuk menangake sayembara senjata Pedhang. Pandhawa kasil menangake kabeh sayembara.

Bersambung ....